Συνέντευξη του Paul Mason Στην ΑΥΓΗ

Πόλ Μέισον: Η "ανθρώπινη άνοιξη" των κινημάτων

• Γιάμαλη Αναστασία
• |
• 19.01.2014

• ΔΙΑΔΩΣΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ
• Google +0  14  4

Ο Πολ Μέισον, συντάκτης του Channel 4 News και πρώην οικονομικός συντάκτης του Newsnight στο BBC 2, ταξιδεύει στον κόσμο και παρακολουθεί από κοντά τις εξεγέρσεις από τον Δεκέμβριο του '08 μέχρι το Γκεζί. Ο Πολ Μέισον, συγγραφέας του βιβλίου Why it's kicking off everywhere,το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά με τίτλο Ο κόσμος σε εξέγερση από τις εκδόσεις Δίαυλος, μίλησε στην "Αυγή" για τις εξεγέρσεις και τα κινήματα παγκοσμίως, ενώ ανέλυσε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανά χώρα. Στο βιβλίο του, ο Δεκέμβριος του '08 είναι το σημείο 0 των μοντέρνων εξεγέρσεων. Στην παρακάτω συνέντευξη, μας περιγράφει την "κόκκινη κλωστή" που συνδέει τους εξεγερμένους ως το "λευκό καλώδιο" της δικτύωσης.

• Αυτό που συνδέει την Πουέρτα δελ Σολ, το Γκεζί και την Ταχρίρ δεν είναι το Facebook, αλλά η κοινή εμπειρία τού να ανήκεις σε μια γενιά που δεν μπορεί να ζήσει με τους όρους που της παρουσιάζονται

Συνέντευξη στην Αναστασία Γιάμαλη

* Υπάρχει μια κόκκινη κλωστή που να συνδέει όλα τα κινήματα που περιγράφετε στο βιβλίο σας; Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά;

Ναι, όμως δεν είναι κόκκινη. Είναι λευκή - σε κάθε ένα από τα κινήματα βλέπεις ανθρώπους με λευκά καλώδια να κρέμονται από τα αυτιά τους. Είναι μια συνδεδεμένη γενιά νέων που μετέτρεψαν ακριβώς αυτό που έπρεπε να τους υποδουλώσει σε όπλο: όχι μόνο την τεχνολογία, αλλά την τεχνολογία δικτύων συγκεκριμένα. Αυτό που επρόκειτο να τους κρατήσει εγκλωβισμένους σε μια φούσκα ατομικότητας, τους απελευθέρωσε.

Αυτό που συνδέει την Πουέρτα δελ Σολ, το Γκεζί και την Ταχρίρ δεν είναι το Facebook -αν και χρησιμοποίησαν το μέσο- αλλά η κοινή εμπειρία τού να ανήκεις σε μια γενιά που δεν μπορεί να ζήσει με τους όρους που της παρουσιάζονται: με την κατάρρευση του νεοφιλελευθερισμού, με το διεφθαρμένο, συντηρητικό και καταπιεστικό κράτος, με το αναπτυξιακό μοντέλο που από τη Νέα Υόρκη μέχρι την Ταχρίρ συμφέρει μόνο το 1% του πληθυσμού.

Όταν η Αραβική Άνοιξη ατόνησε, πολύς κόσμος είπε "το βιβλίο σου είναι λάθος", μετά έσκασε το Γκεζί και μετά 1 εκατομμύριο κόσμος βγήκε στους δρόμους της Βραζιλίας.

Πρόσφατα το περιοδικό Economist ανακάλυψε πως αυτά τα κινήματα είχαν κοινά σημεία αναφοράς, την ανισότητα, τη διαφθορά, την οικονομική κρίση και την κατάρρευση της εμπιστοσύνης. Νομίζω πως έλειπε κάτι - εκεί που πραγματικά ξεκινούν όλα είναι στα κεφάλια των ανθρώπων. Υπάρχει μια Ανθρώπινη Άνοιξη που δεν μπορείς να διώξεις με δακρυγόνα και κλομπ.

* Πώς περιγράφετε τα υποκείμενα των κινημάτων; Είναι οι νέοι και τα προβλήματά τους, είναι η ταξική πάλη, είναι η θρησκεία, ο συντηρητισμός, η Αριστερά και ποιος δίνει τον τόνο;

Δεν με πείθει η όλη ανάλυση περί αυτόνομων - πως η εργατική τάξη έχει αντικατασταθεί από έναν "συλλογικό εργάτη" που μπορεί να είναι επισφαλής, νοικοκυρά, λιμενεργάτης, γκραφιτάς. Για μένα αυτό είναι μια μορφή ρητορικής σκέψης. Ωστόσο, όταν λένε οι αυτονομιστές δεν υπάρχει ένας τυφλοπόντικας που υπονομεύει τον καπιταλισμό, αλλά μια φυλή από τυφλοπόντικες, περιγράφουν την πραγματικότητα.

Πάρτε για παράδειγμα κάθε διαδήλωση στο Σύνταγμα, οι διασπάσεις του κινήματος πάνε μέχρι και εβδομήντα χρόνια πίσω και κατά συνέπεια υπάρχουν δύο και τρία διαφορετικά καλέσματα: μετά έρχεται το μαύρο μπλοκ -υπάρχουν και κάποιοι ασφαλίτες αλλά αν δει κανείς το δημογραφικό, μιλάμε για νέους, αδύνατους άνδρες αποκομμένους, μάλλον έξω από τις παραδοσιακές οικογένειες του εργατικού κινήματος. Μετά, το 2011, έχουμε μία τεράστια μάζα χωρίς κοινά χαρακτηριστικά, τους καθημερινούς ανθρώπους. Στο δεύτερο Μνημόνιο είδα στους δρόμους κάθε είδους άνθρωπο - σουβλατζήδες, συνταξιούχους, ανθρώπους χωρίς μάσκες, γυναίκες με χρυσαφικά και επώνυμες τσάντες, όλους τρελαμένους με το Μνημόνιο.

* Στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου σας, λέτε πως το ελληνικό Γκεζί δεν έχει έρθει. Αν το Γκεζί θα ακολουθήσει, τι συνέβη τον Δεκέμβρη του 2008;

Στην πραγματικότητα λέω στο βιβλίο πως ο Δεκέμβρης ήταν ο πρώτος από τους μοντέρνους αγώνες - οι επισφαλείς, οι νέοι, η κλίμακα της απελπισίας, αμέσως μετά την κατάρρευση της Lehman.

Ωστόσο, στο πάρκο Γκεζί είδα ένα τέτοιο επίπεδο κοινωνικής κινητοποίησης που δεν έχω δει στην Ελλάδα. Το είδα στην Ισπανία και στην Αίγυπτο. Ο καλύτερος τρόπος να το περιγράψω είναι να σας πω πως είδα τύπους με μοντέρνα κουρέματα, που φαίνεται ότι πάνε γυμναστήριο, καλοντυμένους, που πιθανότατα διαθέτουν ένα καλό αυτοκίνητο, να έρχονται με κουκούλες και να λένε πως δεν θα υπερασπιστούν απλά το οδόφραγμα, αλλά θα επιτεθούν στους ΜΑΤατζήδες που είναι πιο βαριά οπλισμένοι από τους Έλληνες ΜΑΤατζήδες.

Ίσως η Ελλάδα να μη δει κάτι τόσο μαζικό. Ίσως να πέρασε η στιγμή για κάτι τέτοιο. Νομίζω πως το πιο πιθανό σενάριο για την Ελλάδα είναι η πολιτική κρίση αν χάσει η Ν.Δ. Όπως γνωρίζεις, έχω πάρει συνέντευξη από τον Τσίπρα και τον ρώτησα τι θα κάνει για να αποφύγει να γίνει ο Έλληνας Αλιέντε. Αυτό είναι ένα ερώτημα με το οποίο ο κόσμος στον ΣΥΡΙΖΑ δεν νιώθει άνετα. Νομίζω ωστόσο πως είναι λογικό ως ερώτημα.

* Αν ισχύουν οι αποκαλύψεις Σνόουντεν, η ΝSA είναι σε θέση να γνωρίζει τα πάντα για τους πάντες. Είμαστε καταδικασμένοι;

Στην πραγματικότητα αυτό δεν έχει καταστεί σαφές για τον τρόπο που η NSA/GCHQ λειτουργεί είναι -εξ όσων γνωρίζω- ότι η μαζική συλλογή δεδομένων ήταν αποτέλεσμα της στρατηγικής τους για την αντιμετώπιση της εξέγερσης στο Ιράκ: συλλέγουν όλα τα τηλεφωνήματα, διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μεταδεδομένα έτσι ώστε όταν συμβεί μια επίθεση, να τα επεξεργαστούν για να δουν ποιος την έκανε.

Η Αριστερά δεν κάνει τέτοια, ασχολείται με τον νόμιμο, διαφανή, δημοκρατικό αγώνα ενάντια στη λιτότητα. Οπότε δεν είμαι σίγουρος πόσο χρήσιμα είναι τα δεδομένα για τις επιχειρήσεις παρακολούθησης της Αριστεράς.

Επίσης νομίζω πως το επίπεδο της νομικής εποπτείας στον δυτικό στρατό -Σύμβαση της Γενεύης, Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα κ.λπ.- είναι πιθανό να επιβληθεί στις υπηρεσίες πληροφοριών πλέον.

Νομίζω ότι οποιαδήποτε προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί η μαζική παρακολούθηση εναντίον των νόμιμων κινημάτων διαμαρτυρίας ή κομμάτων: δηλαδή παρακολουθώντας εκείνους που δεν ασπάζονται ανοιχτά ή οργανώνουν τη βία, θα είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ακόμη και από τις υπηρεσίες πληροφοριών σε Ευρώπη και ΗΠΑ.

* Ας πούμε πως οι Συντηρητικοί και το Εργατικό κόμμα στη Βρετανία σχημάτιζαν κυβερνητικό σχηματισμό και επέβαλαν λιτότητα της τάξης του 30% του ΑΕΠ για τρία χρόνια, καταπατώντας κάθε εργασιακό δικαίωμα, καταστρέφοντας το κοινωνικό κράτος κ.ο.κ. Πώς θα αντιδρούσε ο κόσμος;

Μπορώ να σου εγγυηθώ πως μέχρι να επιτεθούν ζόμπι στον πλανήτη, τέτοιος συνασπισμός δεν θα υπάρξει. Συγκεκριμένα, περιμένω να ανοίξει η συζήτηση για έναν συνασπισμό του Εργατικού κόμματος με τους Φιλελεύθερους και μία διαφοροποίηση σε ό,τι αφορά τη λιτότητα. Οι Συντηρητικοί έχουν πει ανοιχτά πως στόχος τους είναι η συρρίκνωση του κράτους, όχι μόνο να ισοσκελίσουν τον προϋπολογισμό, οπότε αν υπάρξει ανάκαμψη και κάτι τέτοιο συνεχιστεί, θα είναι μια μεγάλη ευκαιρία για το Εργατικό κόμμα και ακόμη και τους Φιλελεύθερους να πουν πως θα χαλαρώσουν τη λιτότητα.

Το πραγματικό πρόβλημα στη Βρετανία είναι η συνολική αποξένωση των ανθρώπων από την πολιτική τάξη. Και εάν περιμένατε να πω ότι "θα υπάρξει έκρηξη", πρέπει να ξέρετε πως δεν υπάρχουν εκρήξεις σε χώρες όπου μόλις έχει εκτυπωθεί το 12% του ΑΕΠ σε χρήμα και αρχίζει να φιλτράρεται στις τσέπες των ανθρώπω

Συνέντευξη του Paul Mason στο Unfollow

Συνέντευξη Paul Mason: «Ζούμε την αρχή μιας μεγάλης αλλαγής»

Πέμπτη 16 Ιανουαρίου 2014Αντώνης Γαλανόπουλος

Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα βιβλία των τελευταίων χρόνων είναι το «Why it’s kicking off everywhere» του Πολ Μέισον. Το βιβλίο αποτελεί μια διεισδυτική καταγραφή των εξεγέρσεων που ξεπήδησαν σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη από το 2009. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι πως μιλά για κινήματα και εξεγέρσεις που γεννά η κρίση σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, δηλαδή όσο η κρίση βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη και οι εξεγέρσεις συνεχίζουν να ξεσπούν ασταμάτητα. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά, με τίτλο «Ο κόσμος σε εξέγερση», από τις εκδόσεις Δίαυλος. Με αφορμή την ελληνική έκδοση, συζητήσαμε με τον συγγραφέα για τον νεοφιλελευθερισμό και τα κοινωνικά δίκτυα, αναζητήσαμε ομοιότητες και διαφορές των εξεγέρσεων και αναζητήσαμε τον ορίζοντα της αλλαγής. Ο Πολ Μέισον είναι συντάκτης του Channel 4 News και πρώην οικονομικός συντάκτης του Newsnight στο BBC 2.

Συνέντευξη: Χρήστος Αβραμίδης και Αντώνης Γαλανόπουλος

Στο βιβλίο σας περιγράφετε αρκετά διαφορετικά κινήματα με διαφορετικούς στόχους και διαφορετικές οργανωτικές δομές. Ποιοι είναι οι παράγοντες που συνδέουν και διαχωρίζουν όλες αυτές τις εξεγέρσεις; Υπάρχει ένας παράγοντας που τις επικαθορίζει, όπως η τάξη, η ηλικία ή το μορφωτικό επίπεδο; Είναι αρκετό το στοιχείο ότι οι άνθρωποι  βρίσκονται σε εξέγερση για να συμπεριλάβει κανείς αγώνες με διαφορετικούς στόχους στο ίδιο συνεχές;

Σίγουρα δεν περιλαμβάνω όλους τους αγώνες που διεξάγονται στο νέο φαινόμενο που περιγράφω: για παράδειγμα, στην Ουκρανία και στην Ταϊλάνδη έχουμε μαζικές διαδηλώσεις που ουσιαστικά καθοδηγούνται από διαιρέσεις, διασπάσεις της άρχουσας ελίτ. Χρησιμοποιούν ψηφιακά δίκτυα και κάποιες οριζόντιες μεθόδους, αλλά δεν καθοδηγούνται από την απόλυτη δύναμη για την οποία μιλάω εδώ, δηλαδή τη δυσαρέσκεια με ό,τι μπορεί να προσφέρει ο  νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός. Το επιχείρημά μου είναι ότι ο νεοφιλελευθερισμός έχει αποτύχει από τρεις απόψεις: το οικονομικό του μοντέλο έχει καταρρεύσει, η υπόσχεσή του στους νέους και τους εργαζόμενους στον αναπτυγμένο κόσμο -μετά από δύο δεκαετίες στασιμότητας των μισθών– είναι η περαιτέρω φτώχεια, και, έχοντας δημιουργήσει μια γενιά ατομικιστών, δεν μπορεί να προσφέρει πλέον ό,τι επιθυμεί το άτομο: ειρήνη, ασφάλεια και ελευθερία.

Οι διάσπαρτες  εξεγέρσεις που  σημειώνονται παγκοσμίως, έχουν έναν κοινό εχθρό; Αν ναι, θα έπρεπε αντιστοίχως να συγκροτηθούν σε ένα ενιαίο σώμα; Συμμερίζεστε το σχήμα Αυτοκρατορίας και Πλήθους που προτείνουν οι Χαρντ και Νέγκρι;

Για να είμαι ειλικρινής, η έννοια του Πλήθους των Χαρντ και Νέγκρι είναι σκόπιμα ασαφής. Είναι σαν να λένε: υπάρχει μια μάζα ανθρώπων που βρίσκεται σε αντίθεση με το σύστημα, η οποία παρασύρεται νομαδικά από τον έναν αγώνα στον άλλο, και δεν έχουμε κανένα μοντέλο για το τι θα κάνουν μέχρι να το κάνουν. Το κείμενο που κατά τη γνώμη μου συλλαμβάνει την ουσία του  νέου πνεύματος διαμαρτυρίας είναι «Η επερχόμενη εξέγερση» (The Coming Insurrection) , από τη λεγόμενη «Αόρατη Επιτροπή» (Invisible Committee) . Υποστηρίζει ότι το σημαντικό δεν είναι η ενοποίηση των αγώνων ενάντια σε έναν κοινό εχθρό, αλλά η συνέχιση κάθε αποσπασματικού αγώνα με έναν οριζόντιο τρόπο, αποφεύγοντας τη γραφειοκρατία, οικοδομώντας στοιχεία ενός νέου κόσμου στα ερείπια του παλιού. Όταν το διάβασα για πρώτη φορά σκέφτηκα ότι αυτό είναι καθαρή ουτοπία: μετά το είδα, λιγότερο ή περισσότερο αυθόρμητα, να ακολουθείται από ανθρώπους που ποτέ δεν θα μπορούσαν να το έχουν διαβάσει.

Το βιβλίο σας αναφέρεται στη διετία 2009-2011. Η διετία 2011-2013 που ακολούθησε φαίνεται να επιβεβαιώνει την εικόνα που περιγράφετε στις σελίδες του βιβλίου σας. Μετά από 4 διαδοχικά χρόνια εξεγέρσεων, που πιστεύετε ότι οδηγούμαστε; Μπορούν αυτοί οι αγώνες να απορροφηθούν από το σύστημα ή είμαστε πράγματι σε μια περίοδο δομικής μετάβασης όπως υποστηρίζουν θεωρητικοί σαν τον Βάλερσταϊν;

Νομίζω ότι είμαστε στα πρώτα χρόνια της συνειδητοποίησης του γεγονότος όχι μόνο ότι «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός» , αλλά ότι ο άλλος κόσμος θα πρέπει να χτιστεί εποικοδομητικά με βάση όλα όσα ήταν θετικά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και των δικτύων. Αλλά τα μοντέλα της μετάβασης στον «άλλο κόσμο» σχεδόν δεν υπάρχουν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι διαδηλώσεις φαίνεται να μην έχουν στόχο. Αυτό που κάνουν είναι να απαντούν στα συμπτώματα της νεοφιλελεύθερης εξουσίας. Έτσι, στην Τουρκία , ο Ερντογάν είναι παντοδύναμος γιατί υποστηρίζεται από την παγκόσμια νεοφιλελεύθερη ελίτ, απευθύνεται σε εκείνο το τμήμα των συντηρητικών θρησκευτικών μαζών που τον υποστήριξε, και χρησιμοποιεί αύρες νερού απέναντι σε όλες τις σοβαρές διαμαρτυρίες. Στο Gezi είδα αστούς, κοσμικούς μορφωμένους Τούρκους να προσπαθούν βασικά να οικοδομήσουν για λίγες μέρες μια κοινωνία, όπως θα την ήθελαν, δηλαδή ελεύθερη. Αλλά από αυτές τις «επιδείξεις» -χρησιμοποιώ τον όρο κυριολεκτικά, όπως όταν κάποιος σας δείχνει πώς να χρησιμοποιήσετε ένα μπλέντερ στο πολυκατάστημα– έως την πραγματική δημιουργία του ίδιου του πράγματος υπάρχει μεγάλη απόσταση.

Εκτός από μια τάση ριζοσπαστικοποίησης των μαζών προς τα αριστερά παρατηρείται ταυτόχρονα μια κίνηση προς την αντίθετη κατεύθυνση, μια ανάπτυξη συντηρητικών, αντιδραστικών, ακροδεξιών κινημάτων. Στην Ελλάδα η Χρυσή Αυγή διατηρεί μια αξιοσημείωτη δυναμική ακόμα και μετά από μια δολοφονία. Πώς ζήσατε αυτό το φαινόμενο του δεξιού εξτρεμισμού σε άλλες χώρες και σε τι διαφέρει από τη φασιστική δεξιά στην Ελλάδα;

Η Χρυσή Αυγή πέτυχε με σιδερογροθιές και ναζιστικά εμβλήματα αυτό που η Μαρίν Λεπέν έπρεπε να πετύχει φορώντας ένα κοστούμι Chanel: μια διψήφια δημοσκοπική καταγραφή. Αυτό συνέβη επειδή η Ευρώπη επέβαλε μια κοινωνική καταστροφή στην Ελλάδα . Όπως ένας Ευρωπαίος Επίτροπος, επικριτικός με τη λιτότητα, το έθεσε σε μένα: «η Κομισιόν στο σύνολό της έχει υψηλή διάθεση για ρίσκο». Νομίζω ότι η ανοχή, η σύμπλευση του ελληνικού συντηρητικού χώρου με την ατζέντα της Χρυσής Αυγής είναι καλά τεκμηριωμένη, και η γενική αντίληψη της διαφθοράς στην επίσημη πολιτική -και η οικογενειοκρατία- έδωσε επίσης ένα προβάδισμα στη Χρυσή Αυγή. Όταν πήρα συνέντευξη από τον Ηλία Παναγιώταρο, το 2012,τον βρήκα  να πιστεύει πολύ σοβαρά ότι αν μια κοινωνική κρίση φέρει τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία «θα είμαστε οι επόμενοι». Πιστεύω ότι η Ελλάδα και ο κόσμος είναι τυχερός που δεν υπήρχε μία Marine Le Pen μέσα στην Χρυσή Αυγή – δεν υπήρχε κανείς να πει «Ρε παιδιά ίσως το να έχουμε όπλα και ναζιστικές στολές στις βίλες μας δεν είναι μεγάλη διαφήμιση για τα δημοκρατικά μας διαπιστευτήρια». Ωστόσο, τώρα πια είναι στα χέρια του ελληνικού νομικού συστήματος.

Κάποτε η νεολαία εθεωρείτο πιο ριζοσπαστικό στρώμα λόγω της μικρότερης επαφής της με τους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους – με την έννοια που τους δίνει ο Αλτουσέρ. Σήμερα, όλο και πιο διευρυνόμενα κοινωνικά στρώματα φαίνεται να απαγκιστρώνονται από έναν από τους κυριότερους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους, τα ΜΜΕ, και να ενημερώνονται όλο και περισσότερο από τα social media και από μια οριζόντια δημοσιογραφία των πολιτών. Τι ρόλο έπαιξε αυτό, κατά τη γνώμη σας, στις εξεγέρσεις των τελευταίων ετών;

Είναι ένας κομβικός παράγοντας. Δεν συμφωνώ με την έννοια του Αλτουσέρ και είμαι επίσης επικριτικός απέναντι στον Τσόμσκι και τον Χέρμαν . Αλλά βασικά το διαδίκτυο επέτρεψε στους ανθρώπους να απελευθερωθούν από τις ιεραρχίες της ενημέρωσης. Θα το είχαν κάνει αυτό έτσι κι αλλιώς και το έκαναν ακόμη και στην περίοδο της ανάπτυξης. Κοιτάξτε την αναντιστοιχία ανάμεσα στον τρόπο που οι άνθρωποι πραγματικά ζουν και στο τι προβάλλεται στην τηλεόραση. Τώρα, όμως, ο νεοφιλελευθερισμός έρχεται σε αυτούς και τους λέει: για να παραμείνει το 1% πλούσιο, θα πρέπει να γίνετε η πρώτη γενιά από τη δεκαετία του 1930 που θα είναι φτωχότερη από τους γονείς της. Μόνο ιδεολογίες του έθνους και της μοίρας μπορούν πραγματικά να το αντέξουν αυτό, αλλά ακόμη και αυτές οι ιδεολογίες –για παράδειγμα, οι έλληνες φασίστες- αντιτίθενται στη λιτότητα. Δεν είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η δημοσιογραφία των πολιτών -παρότι τα ελληνικά επίσημα μέσα έχουν περισσότερο ή λιγότερο καταστρέψει την αξιοπιστία τους εξαιτίας της μη κάλυψης των γεγονότων κατά τη διάρκεια της κρίσης- αλλά είναι κάτι πιο διάχυτο και διαπεραστικό: Το κοινωνικό δίκτυο απλά καίει την προπαγάνδα.

Στις εξεγέρσεις που περιγράφετε, συμμετείχαν πολλά διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, όμως το κύριο υποκείμενο φαίνεται να είναι ο δικτυωμένος, μορφωμένος νέος. Το βιβλίο σας απευθύνεται μόνο σε αυτόν; Τι έχει να κερδίσει ο καταπιεσμένος σε όλη την υφήλιο παίρνοντας στα χέρια του το βιβλίο σας;

Αν εννοείτε τους κατοίκους των παραγκουπόλεων στη Μανίλα ή στο Ναϊρόμπι, πολλοί από αυτούς είναι ήδη δικτυωμένα άτομα. Πήγα σε ένα ίντερνετ καφέ χτισμένο από κόντρα πλακέ και φύλλα από χαρτόνι, σε μια φτωχογειτονιά πάνω από ένα βρώμικο κανάλι. Τα παιδιά έφτιαχναν τα βιογραφικά τους, έμπαιναν στο facebook ή έπαιζαν online παιχνίδια. Ακόμη και στην Κίνα -όπου το διαδίκτυο αστυνομεύεται πλήρως- υπάρχει ίντερνετ καφέ ακόμα και στη γωνία της φτωχότερης συνοικίας εργατών και αυτά που λένε και κάνουν οι άνθρωποι είναι γεμάτα οργή και περιφρόνηση για το πως είναι η κοινωνία. Ζούμε την αρχή μιας μεγάλης αλλαγής. Νομίζω ότι είναι τουλάχιστον τόσο μεγάλη όσο η εφεύρεση της τυπογραφίας και η ανακάλυψη της Αμερικής. Το μόνο ερώτημα είναι αν το αποτέλεσμα θα είναι μια τρίτη μορφή του καπιταλισμού -που βασίζεται στη γνώση- ή κάτι διαφορετικό.

___

Η συνέντευξη του Paul Mason δημοσιεύεται ταυτόχρονα και στο ιστολόγιο Κοίτα τον Ουρανό 

Από τον Ιστό 1.0, στον Ιστό 2.0 και σύντομα στον Ιστό 3.0

Η εξέλιξη με τις μεγάλες τεχνολογικές και κοινωνικές αλλαγές

Δημήτρης Γ. Καπόπουλος

Ο Ιστός (Web) έχει πλέον εξελιχθεί από παγκόσμιο σύστημα υπερκειμένου (hypertext) σε μία κατανεμημένη πλατφόρμα που επιτρέπει την αλληλεπίδραση του τελικού χρήστη (end-user).
Η ορολογία Ιστός 2.0 χρησιμοποιείται για να περιγράψει κοινότητες βασισμένες στον Ιστό και υπηρεσίες που αποβλέπουν στη συνεργασία, την αποδοτικότητα και το μοίρασμα των πόρων.
Ένας διαδικτυακός τόπος στον Ιστό 2.0, παρέχει τη δυνατότητα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των χρηστών και της αλλαγής των περιεχομένων του από αυτούς. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τους μη διαδραστικούς διαδικτυακούς τόπους, που περικλείονται στην έννοια του Ιστού 1.0, όπου οι χρήστες δεν έχουν δυναμικό ρόλο και το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να αναζητήσουν και να λάβουν πληροφορίες.
Βλέποντας λοιπόν την εξέλιξη του Ιστού ως προς την έννοια της διασυνδεσιμότητας, είναι φανερό ότι στον μεν Ιστό 1.0 έχουμε διασύνδεση πληροφοριών με τη μορφή συνδεδεμένων σελίδων, στον δε Ιστό 2.0 υπάρχει διασύνδεση ανθρώπων, στα πλαίσια της οποίας μπορούν να μοιράζονται και να τροποποιούν τις προς κοινή χρήση διατιθέμενες πληροφορίες. Ο Ιστός 2.0 θεωρεί κέντρο τον άνθρωπο και όχι την πληροφορία. Κατά συνέπεια, μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο μπορούμε να δούμε τον ρόλο του ανθρώπου να αλλάζει και να μετασχηματίζεται από παθητικό καταναλωτή περιεχομένου σε ενεργό δημιουργό περιεχομένου μιας παγκόσμιας κοινωνίας.
Ο Ιστός 2.0 έχει επιφέρει την κοινωνική δικτύωση (social networking) με πλήθος διαδικτυακών εφαρμογών που υποστηρίζουν την επικοινωνία, τη συμμετοχή και τη διαδραστικότητα των ανθρώπων.
Με τον όρο κοινωνικά μέσα (social media) αναφερόμαστε στην ομάδα διαδικτυακών εφαρμογών (forums, wikis, blogs, podcasts, κ.λπ.), οι οποίες βασίζονται στις αρχές του Ιστού 2.0 και επιτρέπουν την ανταλλαγή περιεχομένου, το οποίο δημιουργείται από τους χρήστες (user-generated content).
Μεταξύ των πολλών δημοφιλών διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης αναφέρουμε τους: Wikipedia, youtube, facebook, twitter, linkedin, myspace,orkut, ning και idealist. Οι διαδικτυακοί τόποι κοινωνικής δικτύωσης υπερισχύουν έναντι των κοινών διαδικτυακών τόπων, κατά τα ακόλουθα:

• Δίνουν την αίσθηση της κοινότητας.
• Προσφέρουν απλή πρόσβαση σε πολυμέσα.
• Συμβάλουν στον καλό προγραμματισμό των εκδηλώσεων.
• Είναι εύχρηστοι.
• Προσφέρουν δυνατότητα αξιολόγησης και σχολίων.

Οι κυριότερες από τις υπηρεσίες του Ιστού 2.0, είναι:

• Εφαρμογές Ιστού (Web application ή Web app). Αφορά λογισμικό που εκτελείται μέσα σε φυλλομετρητή Ιστού. Τα πλεονεκτήματα που μπορεί να έχουν οι χρήστες από τις εφαρμογές αυτές είναι τα ακόλουθα: Προσπέλαση δεδομένων από οπουδήποτε, λειτουργία ανεξάρτητη συσκευής, λειτουργία με την τελευταία έκδοση της εφαρμογής και περισσότερη ασφάλεια.
• Wikis. Πρόκειται για διαδικτυακούς τόπους το περιεχόμενο των οποίων μπορεί να δημιουργηθεί και να τροποποιηθεί από τον καθένα. Κατά συνέπεια, το τελικό αποτέλεσμα είναι προϊόν συνεργασίας. Πολλά wikis παρέχουν χώρο συζητήσεων, αναφορικά με τις επικείμενες ενημερώσεις. Το δημοφιλέστερο wiki δεν είναι άλλο από την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Βικιπαιδεία.
• RSS (Really Simple Syndication). Το RSS ενημερώνει τον χρήστη του Διαδικτύου για θέματα που τον ενδιαφέρουν, χωρίς αυτός να είναι αναγκασμένος να επισκεφτεί τις ιστοσελίδες, στις οποίες αυτά βρίσκονται, για να αναζητήσει την τυχόν ύπαρξή τους. Με τη βοήθεια των ροών RSS, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να λαμβάνει άμεσα αυτόματες ειδοποιήσεις καθώς και ένα μέρος από το περιεχόμενο με το οποίο ενημερώθηκε κάποιος διαδικτυακός τόπος της αρεσκείας του.
• Έξυπνες αναζητήσεις (intelligent searching). Πρόκειται για αναζητήσεις οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν με προηγμένους τρόπους, όπως: Με βάση το περιεχόμενο αρχείων κειμένου, με στοιχεία πλην κειμένου (εικόνες, φυσική γλώσσα) και με διάφορες αξιολογήσεις (αριθμός αναφορών που υπάρχουν για το αναζητούμενο αντικείμενο, αριθμός επισκέψεων που έχουν πραγματοποιηθεί κ.ά.).
• Ετικέτες (tags ή tagging). Η ετικέτα είναι μια λέξη-κλειδί ή ένας περιγραφικός όρος που συνδέεται με ένα στοιχείο και χρησιμοποιείται σαν μέσο ταξινόμησης.
• Mashups. Πρόκειται για ιστοσελίδες που ενσωματώνουν περιεχόμενα από διάφορες άλλες διασυνδεδεμένες ιστοσελίδες παρεμφερούς περιεχομένου.
• Χώροι συζητήσεων (chat rooms). Η συζήτηση στο Διαδίκτυο συντελείται με δύο τρόπους. Ο πρώτος επιτρέπει την επικοινωνία απλώς με τη γραπτή ανταλλαγή μηνυμάτων σε πραγματικό χρόνο. Στον δεύτερο, η επικοινωνία γίνεται πάλι σε πραγματικό χρόνο αλλά με εικόνα, ήχο και κείμενο.
• Φόρουμ Ιστού (Web forum). Είναι διαδικτυακές εφαρμογές, που διαχειρίζονται το περιεχόμενο που δημιουργεί ο εγγεγραμμένος χρήστης και το οποίο σχετίζεται με κάποιο θέμα που έχει τεθεί προς συζήτηση. Στη λειτουργία των φόρουμ υπάρχουν τρεις διακριτοί ρόλοι: Ο διαχειριστής (ο υπεύθυνος για την τεχνική υποδομή και επάρκεια του χώρου), ο υποκινητής (αυτός που δημιουργεί τα προς συζήτηση θέματα) και ο συντονιστής (εξασφαλίζει ότι οι τοποθετήσεις των συμμετεχόντων παραμένουν εντός θέματος και υπακούουν σε κανόνες καλής συμπεριφοράς).
• Blogs. Υπήρξαν η πρώτη εφαρμογή του Ιστού 2.0. Πρόκειται για ιστοσελίδες οι οποίες δέχονται καταχωρήσεις των κατόχων τους με φθίνουσα χρονολογική σειρά, εν είδει ημερολογίου, ώστε οι πιο πρόσφατες να εμφανίζονται πρώτες. Τα αναρτώμενα άρθρα μπορούν να χαρακτηρισθούν ως προς την κατηγορία στην οποία ανήκουν, με βάσει κάποιες ετικέτες, που έχει ορίσει ο ιδιοκτήτης του blog. Στο τέλος κάθε δημοσίευσης υπάρχει ειδικός χώρος όπου οι επισκέπτες μπορούν να γράψουν σχόλια, τα οποία εμφανίζονται δημόσια. Οι αναγνώστες των blogs μπορούν μεν να σχολιάσουν, αλλά όχι και να ορίσουν τα θέματα προς ανάρτηση. Αυτό διαφέρει σημαντικά από τον διμερή χαρακτήρα που όπως είδαμε έχουν τα φόρουμ, όπου κάθε μέλος μπορεί να είναι συγγραφέας ή αναγνώστης ή και τα δύο.

Ας έρθουμε τώρα στον Ιστό 3.0.
Ο όρος Ιστός 3.0 χρησιμοποιείται για να δηλώσει την επόμενη μεγάλη εξέλιξη του Ιστού, που έχει ήδη αρχίσει και είναι ικανή να επιφέρει μεγάλες αλλαγές στην τεχνολογία και την κοινωνία.Ένας ακριβής ορισμός για τον Ιστό 3.0 δεν μπορεί να προβλεφθεί. Πολλοί όμως συμφωνούν ότι ο Ιστός 3.0 θα χαρακτηρίζεται από ικανότητα συσχετισμών και απόδοση νοήματος στα δεδομένα. Όταν ο υπολογιστής ‘καταλάβει’ το νόημα των δεδομένων θα μπορέσει να εκτελέσει έξυπνη αναζήτηση, να συνδυάσει και να αιτιολογήσει τα αποτελέσματα. Έτσι εξηγούνται και οι ονομασίες ‘έξυπνος Ιστός’ (intelligent Web) και σημασιολογικός Ιστός (semantic Web), που του αποδίδονται. Ο όρος σημασιολογικός Ιστός επινοήθηκε από τον Tim Berners-Lee, τον άνθρωπο που εφηύρε τον παγκόσμιο Ιστό.Ο Ιστός 3.0 θα είναι ένα μέρος όπου οι υπολογιστές θα μπορούν να διαβάζουν τις σελίδες του όπως οι άνθρωποι, ένα μέρος όπου οι μηχανές αναζήτησης και οι πράκτορες λογισμικού (software agents) θα μπορούν να ερευνούν καλύτερα στο Διαδίκτυο και να βρίσκουν αυτό που πραγματικά θέλουμε.
Ο Ιστός 3.0 θα διαχειρίζεται μία μεγάλη συλλογή διασυνδεδεμένων βάσεων δεδομένων. Η διασύνδεση των δεδομένων από διαφορετικές πηγές, ο συσχετισμός και στη συνέχεια η χρήση τους θα είναι ένα βασικό σημείο διαφοροποίησης του Ιστού 3.0 έναντι των προκατόχων του.
Από ότι φαίνεται ο Ιστός 3.0 θα χαρακτηρίζεται και από τα ακόλουθα:

• Καθολική (τοπικά και χρονικά) ευρυζωνικότητα σύνδεσης. Η προσπέλαση των δεδομένων από οποιοδήποτε σημείο θα επιτευχθεί κυρίως με τη χρήση έξυπνων συσκευών κινητής τηλεφωνίας (smart phones) και εφαρμογών του σύννεφου (cloud applications).
• Χρήση τεχνολογιών ανοικτού κώδικα (open source techniques).
• Ταυτοποίηση οποιουδήποτε πόρου, μέσα από ένα σύστημα ενιαίου προσδιορισμού πόρων (universal resource identifier system).
• Παροχή των δεδομένων ως υπηρεσία (Data as a Service - DaaS).
• Παροχή του λογισμικού ως υπηρεσία (Software as a Service - SaaS).
• Τρισδιάστατη απεικόνιση γραφικών και βίντεο.

Πολλοί προσβλέπουν στον Ιστό 3.0, λέγοντας ότι οι τεχνολογίες του θα αποτελέσουν φίλτρο για την παροχή ‘σοφίας’, η οποία θα επικρατήσει της ‘τρέλας’. Από την άλλη μεριά, οι επικριτές τους υποστηρίζουν ότι ο συγκεκριμένος τρόπος σκέψης θα συμβάλει στη μείωση του εκδημοκρατισμού του Ιστού, στοιχείο που τον έκανε απίστευτα δημοφιλή σαν μέσο ανταλλαγής πληροφοριών, κοινωνικής αλληλεπίδρασης και έκφρασης. 

http://kapopoulos.blogspot.gr

Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΣΗΜΕΡΑ

Με αφορμή την παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία στη χώρα μας έχει προσλάβει τις ανησυχητικές διαστάσεις της δυνητικής χρεοκοπίας, θα ήθελα    -μέσω του κειμένου που ακολουθεί- να συσχετίσω ιστορικά τις οικονομικές κρίσεις με τις κρίσεις των ηθικών αξιών και του πολιτισμού, ανάγοντας αμφότερες στον ανθρώπινο χαρακτήρα.

Πιστεύω ότι η ανθρώπινη φύση παραμένει ουσιαστικά αναλλοίωτη,        σε πείσμα θρησκευτικών πεποιθήσεων, νομοθετικών διατάξεων, του Διαφωτισμού και συναφών φιλοσοφικών ρευμάτων, εκπαιδευτικών συστημάτων και άλλων συλλογικών δραστηριοτήτων, καθώς και της μεγάλης, όντως, επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου μας.

Θα τεκμηριώσω τις απόψεις μου παραθέτοντας αποσπάσματα αρχαίων Ελλήνων, αλλά και νεοτέρων στοχαστών, για να φωτίσω τη φύση μας και τις επιπτώσεις της στον πλανήτη και τους απογόνους μας.

Η λογική και το μέτρο («μέτρον άριστον») συγκρούονται από καταβολής κόσμου με ένστικτα και πάθη. Για τους αρχαίους Έλληνες η υπέρβαση του μέτρου συνιστούσε ‘Ύβριν’ και συνεπήγετο τη ‘Νέμεση’, δηλαδή την τιμωρία. Μήπως, δεν είναι ποτέ αργά -ούτε για μας τους Έλληνες ούτε για τους απανταχού της γης συνανθρώπους μας- για να ξαναβρούμε το μέτρο έγκαιρα και έτσι να διαφυλάξουμε τα προαιώνια ηθικά, πνευματικά και υλικά επιτεύγματα, εφόδια και εφεδρείες μας;

Αλλά, ας δούμε τώρα τα πράγματα με τη σειρά.

Η πτώση του Κομμουνιστικού μπλοκ, πριν από δύο και πλέον δεκαετίες, χαιρετίστηκε τις πρώτες μέρες με αισιοδοξία απ’ τις μεγάλες μάζες που συνθλίβονταν σε συνθήκες καταπίεσης και φτώχειας. Ωστόσο, ακολούθησε κύμα έξαρσης εθνικισμών, με αποσχίσεις κρατικών οντοτήτων, καθώς και φονταμενταλισμών, με μισαλλοδοξία και βία -φαινόμενα που σημάδεψαν ανεξίτηλα τη Νέα Τάξη Πραγμάτων. Παράλληλα, αναπτύχθηκαν  αυθαιρεσίες και κερδοσκοπίες στο νεοφιλελευθερισμό και τις διεθνείς αγορές, που κυριαρχούν ήδη στον ταραγμένο πλανήτη μας -με τη συμμαχία ενίοτε κυκλωμάτων εθνικιστικών και φονταμενταλιστικών. Οι διεθνείς αυτές αγορές και τα συμπαρομαρτούντα ιδρύματα και Οίκοι Αξιολόγησης χειραγωγούν στην κυριολεξία κράτη, κυβερνήσεις, πολιτικούς, κόμματα, μίντια, επιχειρήσεις, οργανισμούς και λοιπούς παράγοντες διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Μεμονωμένες είναι οι φωνές ατόμων και συλλογικών φορέων, που επιχειρούν να αντισταθούν, αρθρώνοντας εναλλακτικό πολιτικό λόγο και προβάλλοντας προτάσεις διαμαρτυρίας.

Ο νέος τύπος πολίτη, που διαμορφώνεται λίγο-πολύ παντού, έχει καταστεί όργανο υπερκαταναλωτικής βουλιμίας, όπως αυτή προβάλλεται από τα Μ.Μ.Ε., με τον πακτωλό των διαφημίσεων για τα νέα πρότυπα που μας λανσάρουν ανελέητα, δημιουργώντας, έτσι, καταναλωτές και ζήτηση, με ένα τίμημα απίστευτα πολυδάπανο. Οι εισαγωγές πολυτελών προϊόντων, άχρηστων ως επί το πλείστον, δίνουν και παίρνουν. Η Λερναία Ύδρα των προκατασκευασμένων ‘αναγκών’ αμβλύνει τη θέληση του ανθρώπου και τη στοιχειώδη ικανότητα αντίστασής του σε πακεταρισμένες, ματαιόδοξες ‘επιθυμίες’, που ενώ είναι από τη φύση τους αδιέξοδες, πολλαπλασιάζουν, ωστόσο, τα έξοδα απόκτησής τους, και συνακόλουθα τον φαύλο κύκλο καταναλωτικών και λοιπών δανείων, ελλειμμάτων -οικονομικών και ηθικών- και χρεών στα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και το δημόσιο. Το χάσμα των τάξεων διευρύνεται παντού ανησυχητικά, ενώ η ύφεση κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, φέρνοντας λιτότητα, ανεργία και βία!

Στις αναπτυσσόμενες B.R.I.C. (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα), ήδη, διαφαίνονται τα πρώτα σημεία κάμψης των εξαγωγών τους και του ρυθμού ανάπτυξης, ενώ στην, πάλαι-ποτέ, κραταιά Ευρώπη, οι P.I.G.S. (Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία) μαστίζονται από μια πρωτόγνωρη ύφεση, που ολοένα αυξάνεται και βαθαίνει.

Σ’ εμάς εδώ, στην Ελλάδα, η χρεωκοπία (που στο παρελθόν γνωρίσαμε επί Καποδίστρια, Όθωνα, Τρικούπη, Βενιζέλου και Μεταξά) φαίνεται να βρίσκεται προ των πυλών, ενώ, Μνημόνια, Προγράμματα, Μεταρρυθμίσεις, Δανειακές Συμβάσεις, Τρόικες, έκτακτες κυβερνήσεις και εκλογές, επιχειρούν να την αντιμετωπίσουν ή να την μεταθέσουν και να αμβλύνουν τις επιπτώσεις της, μέσα από πειραματισμούς και τεχνάσματα.

Ανασκοπώντας τη σημερινή κρίση στον κόσμο, θα ήθελα να αναφερθώ επιγραμματικά σε ορισμένα μόνο σημεία της, τα οποία  είναι σε όλους γνώριμα, απ’ άκρη σ’ άκρη του πλανήτη μας.

Σήμερα, οι ελάχιστοι τυχεροί που κερδίζουν ισχυρίζονται πως η ζωή είναι λαχείο. Ωστόσο, όλοι σχεδόν χάνουν: οι εργαζόμενοι τις δουλειές τους, οι αγρότες τη γη τους, τα παιδιά την παιδική τους ηλικία, οι νέοι την επιθυμία να πιστεύουν, οι ηλικιωμένοι τη σύνταξή τους και οι λέξεις το αρχικό τους νόημα:

·        Η option -επιθυμία επιλογής- κατέληξε δικαίωμα αγοράς.

·        Το μυστηριώδες μέλλον μετατράπηκε σε συμβόλαιο.

·        Οι αγορές, άλλοτε πολύβουες πλατείες, έγιναν τώρα μηχανισμοί σε οθόνες υπολογιστών.

·        Το offshore, από χώρος αγκυροβόλησης πλοίων και αλιείας, στεγάζει ωκεανούς αφορολόγητου πλούτου εταιριών και μεγιστάνων.

·        Τα πλυντήρια, ξεπλένουν στις μέρες μας βρώμικο χρήμα,

·        ενώ το lifting, μας εξαπατά, πως κάποια χέρια μαγικά θα μας δώσουν την αιώνια νεότητα!

·        Δεν υπάρχει πια βροχή, παρά μόνον όξινη.

·        Δεν υπάρχουν πια πάρκα, παρά μόνο parking.

·        Δεν υπάρχουν πια κοινωνίες, παρά μόνον Ανώνυμες Εταιρίες.

·        Δεν υπάρχουν πια πολίτες, παρά μόνο καταναλωτές.

·        Δεν υπάρχουν πια πόλεις, παρά μόνο πολεοδομικές περιοχές και γκέτο.

·        Δεν υπάρχουν πια άνθρωποι, παρά μόνο κοινό.

·        Δεν υπάρχουν πια οράματα, παρά μόνο τηλεοράσεις![1]

O tempora, o mores![2]

Ωστόσο, η οικονομική κρίση που μας μαστίζει και την οποία σκιαγραφήσαμε με κάποιες αδρές πινελιές μόνο, δεν είναι παρά επιφαινόμενο της κατάρρευσης των αξιών και του πολιτισμού,              των εφοδίων με τα οποία το είδος μας πορεύτηκε μέχρις εδώ.

Οι καθημερινοί αγώνες για τον άρτον ημών τον επιούσιον, τη λευτεριά μας από δυνάστες και τυράννους πάσης φύσεως και την εξασφάλιση, στοιχειωδώς έστω, δικαιοσύνης και αξιοπρέπειας, έχουν διαμορφώσει τη μακρά ιστορία μας αλλά και τα ανθεκτικά γονίδιά μας.

Συνεπώς, αυτό που προέχει, είναι να εστιάσουμε την προσοχή και το ενδιαφέρον μας στο πρόταγμα των ηθικών αξιών και των οραμάτων, που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα, τη συμπεριφορά και τη νοοτροπία μας.         Τις παρακαταθήκες αυτές πρέπει να τις διαφυλάξουμε ως κόρην οφθαλμού, για να κατορθώσουμε να επιβιώσουμε ως λαός και να υπερβούμε τόσο τις πανάρχαιες διχόνοιες όσο και τις αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις -εγχώριες ή εισαγόμενες- που μας ταλανίζουν και που εφεξής φαίνονται αναπόφευκτες.

Θα αναφερθώ, τώρα, σε κάποια κυρίαρχα θέματα της καθημερινότητάς μας:

Ας ξεκινήσουμε από μηδενική βάση, στην προσπάθειά μας να αξιολογήσουμε το περιβάλλον και τις συνθήκες, μέσα στις οποίες ζούμε. Πόσο οι πόλεις μας ανταποκρίνονται στις ανάγκες μας και μας καλύπτουν με τις υποδομές και τις υπηρεσίες τους; Πόσο κατάλληλα και επαρκώς είναι σχεδιασμένος ο πολεοδομικός ιστός που μας περιβάλλει; Αλλά, εξετάζοντας και την άλλη όψη του νομίσματος, οι αποφάσεις του Δήμου ή των Δημοτικών Διαμερισμάτων μας, που μας αφορούν άμεσα, λαμβάνονται, άραγε, ερήμην μας, ή, μήπως, με τη συμμετοχή μας, ως ενεργών δημοτών;

Ένα από τα μείζονα αυτά θέματα είναι το γίγνεσθαι της αστικής δόμησης. Σημείο των καιρών, η μεγιστοποίηση του κέρδους έχει διαμορφώσει στρεβλές συνθήκες δόμησης με καλύψεις και συντελεστές, που αντικατοπτρίζονται σε μεγίστη πυκνότητα πανύψηλων κτιριακών συγκροτημάτων, εις βάρος χώρων πρασίνου, αναψυχής, άθλησης κ.λπ.

Σήμερα, λοιπόν, οι πολυτελείς ουρανοξύστες, με σκελετό από χάλυβα και υαλότουβλα, καθώς και τα αχανή εμπορικά κέντρα, που έχουν κατακλύσει την πρωτεύουσά μας αλλά και σύνολο των μητροπόλεων του πλανήτη, είναι κάποτε έργα βιτρίνας και εντυπωσιασμού για τα πλήθη που συρρέουν και τα πολιορκούν  κατά στίφη, προκείμενου να νιώσουν την ψευδαίσθηση του αμύθητου πλούτου, έστω και με μια φευγαλέα, συμβολική αγορά…Και όμως, είναι πάντα καλύτερα, να κατοικούν μεγάλες ψυχές σε σπίτια μικρά, παρά να φωλιάζουν ποταπά ανδράποδα σε μέγαρα πολυτελή[3] , έρμαια των περιστάσεων, στις οποίες είναι εθισμένα από καιρό. Η λήθη απαλείφει κάθε προοπτική! Άλλωστε, οι στυλοβάτες του στρεβλού αυτού παγκόσμιου μοντέλου ανάπτυξης, ίσως λησμονούν ότι ο πλούτος της φύσης είναι περιορισμένος, ενώ ο πλούτος που αναζητά η ανθρώπινη ματαιοδοξία τους δεν έχει όρια![4] Έτσι, πρέπει να οργίζεται κάποιος περισσότερο εναντίον των πλουσίων που αδικοπραγούν παρά εναντίον των φτωχών. Γιατί…οι πλούσιοι δεν έχουν καμιά δικαιολογία, αφού αδικούν από αισχροκέρδεια, πλεονεξία, αλαζονεία, και για να δείξουν πως οι ενώσεις τους είναι ανώτερες απ’ τους νόμους.[5]

Φαίνεται, λοιπόν, πως οι κρατούντες -τόσο σήμερα όσο και παλαιότερα- λησμονούν ή αδιαφορούν για το γεγονός ότι μόνο σε μια πολιτεία που δεν αφθονεί ούτε πλούτος ούτε φτώχεια, αναπτύσσονται οι ευγενέστεροι χαρακτήρες, αφού εκεί σπανίζουν η αλαζονεία, η αδικία, οι ζηλοτυπίες και οι φθόνοι.[6] Πράγματι, το να κατέχει κανείς τα αγαθά με μέτρο είναι ό,τι καλύτερο και η μεσαία τάξη, που σήμερα τείνει να αφανιστεί, εύκολα πειθαρχεί στη λογική. Αντίθετα, οι πολύ ισχυροί και πλούσιοι και οι αντίθετοι απ’ αυτούς, οι υπερβολικά στερημένοι και ταπεινής καταγωγής δύσκολα υποτάσσονται στη λογική. Οι πλούσιοι γίνονται βίαιοι και ανήθικοι, ενώ οι φτωχοί, μικροαπατεώνες και ευτελείς…Οι πρώτοι ούτε γνωρίζουν ούτε θέλουν ποτέ να πειθαρχούν, ενώ οι δεύτεροι είναι αναξιοπρεπείς   και υπακούουν στην απολυταρχική εξουσία σαν δούλοι.

Οι πλούσιοι, ωστόσο, δεν πειθαρχούν σε καμιά εξουσία, αφού οι ίδιοι εξουσιάζουν και μάλιστα κυβερνούν απολυταρχικά. Σε μια τέτοια πόλη, οι φτωχοί φθονούν, ενώ οι πλούσιοι τους περιφρονούν: συναισθήματα που δεν συνάδουν με τις αναγκαίες φιλικές σχέσεις μιας κοινότητας ανθρώπων![7]

Εξάλλου, ένας πολιτικός που αγαπάει την πολιτεία, αλλά αδυνατεί να αντισταθεί στον πειρασμό του κέρδους, θα ήταν ικανός να ξεπουλήσει τα πάντα![8]

Πράγματι, τόσο η φτώχεια, που προέρχεται απ’ την ανάγκη και κάνει τον άνθρωπο τολμηρό, όσο και τα πλούτη και η εξουσία, που τον κάνουν αυθάδη, αλαζόνα και πλεονέκτη…εξωθούν τους ανθρώπους στους κινδύνους…Έτσι, επέρχονται βαριές συμφορές στα κράτη, από τις εσωτερικές τους διενέξεις και επαναστάσεις, οι οποίες, βέβαια, ανέκαθεν γίνονταν και θα συνεχίσουν να γίνονται στον αιώνα τον άπαντα, μιας και η φύση του ανθρώπου θα παραμένει πάντα η ίδια![9]

Μολαταύτα, στοχαστές του Διαφωτισμού και άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων πρέσβευαν ότι ο άνθρωπος, αντίθετα, συνεχώς τελειοποιείται και γίνεται ηθικότερος, δικαιότερος και αγνότερος. Μορφές όπως οι: Βολταίρος, Καντ, Κοντορσέ, Χέρντερ, Σαιν-Σιμόν, Χέγκελ, Κοντ, Σπένσερ, κ.α., πίστευαν πως το είδος μας υπόκειται σε ένα αδιάλειπτο γίγνεσθαι εξανθρωπισμού, μέσα από τις κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις.

 Ο Χέγκελ διέβλεπε την παντελή κατάργηση της δουλείας, ενώπιον της παγκοσμιότητας της ελευθερίας του Πνεύματος και της απελευθέρωσης των παθών -οραματιστής μιας διαβίωσης με αγάπη, χωρίς μίση, εγωισμούς και συμφέροντα. Ο Καντ είχε, ήδη, προβλέψει τη μετάβαση από την αναρχία, την τυραννία και την καταπίεση, στη νομιμότητα, τη δημοκρατία, την ελευθερία και την ειρήνη. Προέβλεψε, βέβαια, σωστά πως η νομιμότητα δεν συνάδει πάντα με την ηθική! Ο Βολταίρος ήταν ανάμεσα στους πρώτους που πίστευαν ότι η πρόοδος και η ευημερία της τεχνολογίας θα μας απελευθέρωνε από φανατισμούς και πάθη.

Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, και τα σκληρά βιώματα πολέμων και ανεργίας, μεταγενέστεροι στοχαστές, όπως ο Κίρκεγκορντ, ο Ράσελ, ο Τόϋμπη, ο Χάίντεγκερ, ο Χορκχάϊμερ, ο Μαλρώ, ο Σαρτρ, κ.α., βρέθηκαν στον αντίποδα των απόψεων του Βολταίρου, διαπιστώνοντας με απαισιοδοξία τους ολέθριους κινδύνους από την κακή χρήση της τεχνολογίας.

Και όμως, ο άνθρωπος δεν άλλαξε, ούτε ποτέ θ’ αλλάξει χαρακτήρα και συμπεριφορά. Σε πείσμα της θρησκείας, της φιλοσοφίας, της νομοθεσίας, της επιστήμης και της τεχνολογίας, θα παραμείνει εσαεί κεφάλι αγύριστο, παρακινούμενο από ένστικτα και πάθη. Οι κοινωνίες των ανθρώπων θα διέπονται όχι από ισότητα, αλλά από ψυχοπνευματική ανισότητα, πρόξενο παντός καλού ή κακού.

Η στάση μας απέναντι στην τεχνολογία είναι, όντως, περίεργη και αντιφατική. Ενώ την κατακρίνουμε για το κατάντημά μας, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποκτήσουμε κάθε επίτευγμά της. Διατυμπανίζουμε ότι η τεχνολογία μας χάλασε. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, να μας φτιάξει; Είναι οι άνθρωποι που φτιάχνουν την τεχνολογία και ουδέποτε το αντίστροφο.

Ο ιατροφιλόσοφος Ανδρέας Καπογιαννόπουλος στοχάζεται το μέλλον μας με ακραία απαισιοδοξία: Σήμερα, ενώ η τεχνολογία φτερουγίζει,      η αρετή έχει αποτελματωθεί. Ο homo technicus, λυτρωμένος απ’ τη βαρύτητα, πετάει στους αιθέρες…Ο homo sapiens παραμένει καθηλωμένος στο χώμα και τον βούρκο, αφού τα άγρια ένστικτα και τα πάθη του δεν τον αφήνουν να υψωθεί. Ενώ τα πάθη μας -αμετάβλητα, αδιόρθωτα και κτηνώδη- βρίσκονται στο μηδέν, το μυαλό μας καλπάζει προς το άπειρο…Καταντήσαμε, έτσι, τέρατα ασυμμετρίας και ασχήμιας.               Η ομορφιά των ανθρώπων υπάρχει μόνο στα άψυχα αγάλματα, ύστατα υπολείμματα ενός ενδόξου παρελθόντος![10]

Η ανθρωπότητα, λοιπόν, αναλλοίωτη σε ένστικτα και πάθη, από τα χρόνια τα πανάρχαια, βρίθει -όπως είδαμε- βίας και επαναστάσεων. Αιτία των επαναστάσεων αυτών είναι η ακόρεστη δίψα για δύναμη, από απληστία και φιλοδοξία, που ωθεί στην κομματική διαμάχη, με την οποία οι άνθρωποι κερδίζουν πλεονεκτήματα για τον εαυτό τους, πολεμώντας για να υπερισχύσουν αλλήλων και τολμώντας τα φοβερότερα των πραγμάτων για εκδίκηση των αντιπάλων τους… με τις πιο άγριες πράξεις…Έτσι, διαπράχτηκαν κάθε λογής διεστραμμένα εγκλήματα ανάμεσα στους Έλληνες…κάθε έννοια ηθικής έγινε καταγέλαστη και αφανίστηκε, από τις οξύτατες κομματικές αντιθέσεις…χωρίς ίχνος αμοιβαίας εμπιστοσύνης[11]. Πράγματι, δεν υπάρχει θηρίο πιο άγριο απ’ τον άνθρωπο, όταν αυτός κυριευθεί απ’ το πάθος της εξουσίας.[12] Έτσι, λοιπόν, οι κρατούντες δεν πρέπει να ξεπερνάνε τα όρια της εξουσίας που τους δόθηκε…ούτε να ταπεινώνουν ποτέ την πατρίδα ολότελα…όπως κάνουν μερικοί που -βάζοντας υπό την κρίση των κυρίαρχων και τα μικρά και τα μεγάλα θέματα αδιακρίτως- την κατευτελίζουν και την καθιστούν υπόδουλη, στερώντας της κάθε ίχνος αυτοδιοίκησης, και αφαιρώντας της κάθε πολιτικό κύρος[13] στη διεθνή πολιτική σκηνή!

Υπό τις συνθήκες αυτές, αντίξοες και κρίσιμες όσο ποτέ άλλοτε,              η ευθύνη περνάει στον κάθε πολίτη ανεξαιρέτως, που κυριολεκτικά κρατάει την τύχη στα χέρια του.

Και, όπως βροντοφωνάζει ο ποιητής:

«Όταν αλύπητη, βαριά, πλακώνει η ανάγκη που προστάζει,

ανάξιος είναι όποιος διστάζει»![14]

Στάθης Καπογιαννόπουλος

Πολιτικός Μηχανικός, Συγγραφέας

Αθήνα, 05.03.2012

---

[1] Αποσπάσματα από διάφορα έργα του Ουρουγουανού συγγραφέα και δημοσιογράφου Εντουάρντο Γκαλεάνο (1940-), ειλημμένα από τα Ψήγματα γνώσης και σοφίας, του Σωτήρη Χατζηγάκη, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 2004, Σελ. 223.

[2] Κικέρων: στον Πρώτο Λόγο κατά Κατιλίνα!

[3] Επίκτητος (από το έργο του Στοβαίου, Μ Στ’, 81).

[4] Επίκουρος, Κύριαι Δόξαι, Διογένης Λαέρτιος, XV.

[5] Δημοσθένης, Κατά Στεφάνου ψευδομαρτυριών Α’ (349), 67.

[6] Πλάτων, Νόμοι, Γ, 679, Β.

[7] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Δ,9, 1295, Β, 1.

[8] Θουκυδίδης, Δημηγορία Περικλέους, Β, 60,5.

[9] Θουκυδίδης, Δημηγορία Διοδότου, Γ, 82.

[10] Ανδρέας Καπογιαννόπουλος, Συνομοταξία Έμφρων Άνθρωπος, Αθήνα, 1984, Σελ. 84-91, 118.

[11] Θουκυδίδης, Δημηγορία Διοδότου, Γ, 2-83.

[12] Πλούταρχος, Κικέρων, 46.

[13] Πλούταρχος, Πολιτικά Παραγγέλματα, 814, Ε.

[14] Κωστής Παλαμάς.